Vazojenik Şok
Bu şok tipinde vasküler tonusun yetersizliği vardır. Kan volümü yeterli olduğu halde damar yatağı genişlediğinden damarlar yeterince dolamaz ve perfüzyon bozulur. Vazojenik şokun 3 ana tipi vardır:
Septik şok
Nörojenik şok
Anafılaktik şok
1. Septik Şok
Septik şok, tedavi edilemeyen sepsise sistemik bir yanıt olarak düşünülür. En yaygın enfekte edici’ mikroorganizmalar, gram (-) basillerdir. Ancak aynı zamanda mantar, fungus ve gram (+) bakteriler de sepsise neden olmaktadır. Septik şokun patofizyolojisinde spesifik organizmalar tarafından salgılanan bir endotoksinin sorumlu olduğu düşünülür. Bu endotoksin damar yapısını bozarak geçirgenliği arttırdığı gibi, ortaya çıkan yaygın vazodilatasyon da yine geçirgenliği arttırarak dolaşımı yetersiz hale getirir.
Değerlendirme
Septik şoktaki hastanın değerlendirilmesinde yer alan başlıca veriler şunlardır.
Öykü: Genellikle hipertermi ancak çok yaşlı ve çok gençlerde hipotermi, hafif ateş ile birlikte titreme, bir septik odak varsa pürü-lan drenaj veya akıntı, genel kırıklık, halsizlik veya yorgunluk araştırılır.
Özgeçmişi: Yakın zamanda cerrahi girişim, tampon kullanımı, son menstruasyon, obstetrik girişim, travmatik ya da termal yaralanma, özellikle kanser ve AİDS gibi immünosupresyon yapan kronik hastalıklar, trakeostomi veya kateter gibi uzun süre invaziv bir aletin kalması, splenektomi, immünosupresif, stosta-tik, kortikosteroid, antirejeksiyon ilaçlan, alerjiler, son öğünün zamanı, alkol, ilaç kullanımı sorgulanmalıdır.
2. Nörojenik Şok
Bazen spinal şok olarak da isimlendirilen nörojenik şok, va-zomotor fonksiyonun kaybı ile karakterizedir. Sempatik tonüsü bozan; arteriyol ve venüllerdeki dilatasyon, beyin harabiyeti, derin genel anestezi, spinal kord yaralanmaları, spinal anestezi ve insülin reaksiyonunda görüldüğü gibi sinirsel uyarandan kaynaklanıyorsa “nörojenik şok” denir. Bu durum kanın periferde göİlenmesine, venöz dönüşte azalmaya ve kalp debisinde düşmeye yol açar. Kalp debisi ve akımında azalma yetersiz doku perfüzyonu ile sonuçlanır.
Değerlendirme
Nörojenik şoktaki hastanın değerlendirilmesinde yer alan başlıca veriler şunlardır.
Anamnez: Beyin veya spinal kordta yaralanma, lezyon bölgesinin hemen üzerinde ağrı, yanlış insülin uygulamasına bağlı ise yorgunluk ve halsizlik araştırılır.
Özgeçmişi: Şu anda kullandığı ilaçlar, alerjiler, son öğün zamanı, alkol, ilaç kullanımı.
3. Anafilaktik Şok
Anafılaktik şok, genellikle antikor yanıtı ya da hipersensivi-te reaksiyonu ile ani olarak ortaya çıkan bir durumdur. Bir madde ile temas ettiğinde buna duyarlılık kazanmış bireyin, sonraki doz ya da temasta aşırı reaksiyon göstermesi ile oluşur. Allerjik reaksiyona ilaçlar yiyecekler ve böcek sokmaları neden olabilir. Reaksiyon, antikorlar tarafından histamin ve serotonin salınması sonucu gelişir. Bu kimyasal maddeler kapiller permi-abiliteyi arttırarak, arteriyol ve venüllerde vazodilatasyona neden olarak kanın periferde göllenmesine, venöz dönüşün azalmasına, kalp debisinin düşmesine ve hücresel hipoperfüzyona neden olurlar. Aynı zamanda burun, larenks ve bronşlarda mukoza ödemi ve bronkospazma yol açarak solunum yolu obst-rüksiyonuna neden olurlar. Anafilaksi acil bir durumdur. Hasta çok kısa sürede kaybedilebileceğinden, bu nedenle tedavi hemen uygulanmalıdır.
Değerlendirme
Öykü: Başlangıç; madde teması ile reaksiyon arasında dakikadan günlere varan bir süreç içinde, kaşıntı, döküntü, ani baş ağrısı, karın ağnsı, kusma ve diyare, dispne, solunum sıkıntısı, senkop ile olabilir.
Özgeçmişi: Alerjiler, yiyecek, ilaç, saman nezlesi, astma, ailede alerji öyküsü, reçeteli, reçetesiz kullanılan ilaçlar, son öğünün zamanı araştırılmalıdır.
