Travma Nedir

Yazar:   Tarih:   Kategori: Genel Sağlık 

Travma Nedir

Travma kelimesi, Yunanca “troma” yani yara kelimesinden gelmektedir. ABD’de travma, dünya­nın birçok ülkesinde olduğu gibi, 1-44 yaş grubun­da birinci sırada ölüm nedeni olarak yer almakta­dır. 1990 yılma ait nüfus verilerinden, ülkemiz nü­fusunun % 81.8’inin, travma grubu olan 0-44 yaş grubunda yer aldığı anlaşılmaktadır. Travma son­rasında gelişen ölümlerin yaklaşık % 50’sinin ilk dakikalar yada saatler içinde olduğu bilinmektedir. Ayrıca, bu ölümlerinin önemli bir bölümünün ön­lenebilir olduğu da genel bir bilgidir. Bu nedenle, önce hekimlerin bu gerçeğin farkında olmaları ve ardından da, travmadan korunma konusunda top­lumların bilinçlenmesine yardımcı olmaları gerek­mektedir.

Travma; fiziksel (trafik kazası, düşme, darp vb), kimyasal (asit ve alkali yanıkları), termal ve psiko­lojik (ciddi bir üzüntü sonrası) etkenlerle oluşabilir. Fiziksel travmalar oluş mekanizması yönünden başlıca kunt ve penetran travmalar olarak ikiye ay­rılır. Kunt travma nedenleri arasında; yüksekten düşme, trafik kazaları, iş kazaları ve darp bulun­maktadır. Penetran travma ise: bıçak yaralanmala­rı, tabanca ve saçma yaralanmaları, otomatik silah ve bomba yaralanmaları sonrasında gelişir. Araç içi trafik kazalarında sürücülerde, direksiyon tipi travma (baş-boyun ve toraks), ön panel yaralanma­sı, gaz, fren ve debriyaj pedalları ile yaralanmalar gündeme gelir. Trafik kazaları sonrasında, boyun önemle üzerinde durulması gereken bir bölge olup, immobilizasyonu büyük önem taşır. Travmalı has­ta bakımında ideal bir hizmet vermek için; şok, sıvı ve elektrolit resüsitasyonu, kan transfüzyonu, in-feksiyonlar, solunum ve beslenme desteği ve gastrointestinal sorunlar hakkında bilgi ve deneyim sahibi olmak gerekir.

Organizmanın Travmaya Yanıtı

Travma sonrasında endokrin, otonom sinir sis­temi ve akut faz yanıtları gelişmektedir. İlk cevap sıklıkla inflamatuvar yanıtta olduğu gibi hücresel düzeydedir.

Endokrin yanıt: Travma sonrasında hormonla­rın büyük bir çoğunluğu artış gösterir. Endokrin yanıt ise; hipotalamus, hipofiz ve sürrenal bezleri­nin ortak ilişkisi sonucunda gelişir. Hipotala­mus’tan KRH (kortikotropin releasing hormon) sa-lınımı hipofiz bezinden ACTH salmımma ve buda sürrenal bezden gluko-kortikoidlerin serbestleşti­rilmesine neden olur. Adrenalin, noradrenalin, do-pamin, glukagon, renin, anjiotensm II, arginin-va-zopressin, ACTH, kortizol, aldosteron, beta-endor-fin, büyüme hormonu, prolaktin, somatostatin, ei-cosanoidler, histamin, kininler, serotonin, TNF art­maktadır. Glukagon: glukoneogenez, glikojenoliz ve lipoliz’e neden olur. Renin karaciğerden salman anjiotensinojen’i anjiotensin I’e dönüştürür ve bu­da pulmoner dolaşımda anjiotensmojen Il’ye dö­nüştürülür. Büyüme hormonu sekresyonu, protein sentezini arttırır ve buna karşın lipici ve karbonhid­rat yıkımı artar. İnsülin, tiroid hormonları (tirok­sin, T3 ve TSH) ve seks hormonları (testesteron, östrojen, FSH ve LH) azalmaktadır Kortizol artışına bağlı olarak lökositoz, ateş, taşikardi ve sitokin aktivasyonu görülür. İnsülin salmımı adrenerjik si­nirler tarafından inhibe edilir. Bu nedenlerle travma sonrasında glukagon’un artması ve insülin’in azal­ması ile şeker metabolizması negatif yönde etkilenir.

Otonom sinir sistemi yanıtı: Otonom sinir siste­mi: hipotansiyon, travma, infeksiyon, hipoglisemi, hiperkarbi ve hipertermi gibi durumlarda uyarılır. Otonom sinir sistemi sempatik ve parasempatik sis­temleri ile iki koldan etki eder. Sempatik sistemin uyarılması ile sürrenal bezin medulla’smdan adre­nalin salınır. Katekolamin seviyesi travma sonrasın­daki 24-48 saat içinde en yüksek değerine ulaşır ve daha sonra düşmeye başlar.

Akut faz yanıtı: Doku hasarı sonrasında inflamatuvar yanıt gelişmekte ve bunun sonucunda sito­kinler salınmaktadır. Sitokinlerin sistemik dolaşıma katılması ile ateş, lökositoz ve akut faz proteinleri salmımı gibi etkiler ortaya çıkar. Salınan sitokinler arasında TNF a (tümör nekrozan faktör), IL-1 (inter-lökin), IL-2, IL-4, IL-6, IL-8, IL-10, IL-12, IL-13, IFNy (interferon), GM-CSF (granülosit/makrofaj koloni stimülan faktör) sayılabilir. Sitokinler başlıca; mak-rofajlar, Kupfer hücreleri, polimorf nüveli lökositler, astrositler, endotel hücreleri, epitel hücreleri, fibrob-lastlar, osteoblastlar, T ve B hücreleri, mast hücrele­ri, bazofiller, hepatositler, keratinositler ve stroma hücrelerinden salınırlar. Yara iyileşmesini arttır­mak, ateş, T lenfositlerinin proliferasyonu, akut faz reaktanlarınm stimülasyonu, polimorf nüveli löko-sitlerde kemotaksis, CD4+ ve CD8+ T hücrelerinin stimülasyonu ve apoptozis’i (hücre ölümü) azalt­mak gibi etkileri vardır.

Aynı zamanda endotelyal hücrelerden; ELAM-1 (endotelyal lökosit adhezyon molekülü), ICAM 1 ve 2 (intrasellüler adhezyon molekülü), P-selectin, ED-NO veya EDRF (endotelyal derive nitrik oksit veya endotelyal derive relaks faktör) gibi çeşitli endotel­yal hücre medyatörleri salınır. Sitokinlerin parakrin yolla endotelyal hücreleri aktive edebildiği de bilin­mektedir.

Metabolik yanıt ve kalori gereksinimi: Travma sonrasında organizmanın içine girdiği başlıca üç faz vardır. Bunların ilki hemodinamik instabilite ile sey­reden ve ilk dakikalar ya da saatleri içeren Ebb fazı­dır. Bu dönemde enerji tüketimi ve idrarla azot kay­bı azalır. Glukoz’a karşı aşırı bir talep gelişir. Organlar arasında azot iletimini glutamin gerçekleştirir. Katabolik faz, adrenerjik-kortikoid faz olarak ta ad­landırılır. Daha sonraki akış fazı: katabolik dönem ve anabolik dönem olarak ikiye ayrılır. Bu dönemde enerji tüketimi artar. Bazal enerji tüketimi iki şekil­de hesaplanabilir. Birinci metod solunumla üretilen CO2 ve tüketilen 02’nin hesaplanması ile elde edilen “indirekt kolorimetri” metodudur. Ancak pratikte bu hesaplama, Harris-Benedict formülü ile yapılmakta­dır. Bu formülden sağlıklı bir erişkinin günlük bazal enerji tüketimi hesaplanır

Akış fazı sırasında kandaki toplam amino asit konsantrasyonunda bir değişiklik olmaz, ancak ala-nin ve glutamin miktarları artar. Glutamin barsak mukozası tarafından yakıt olarak kullanılmaktadır.

Travma Nedir adlı konuya yorum yapmak ister misin? Etiketler

*

*

Yorum yapmak ister misin?

Acilservis.pro - Hakaret, imla kurallarına uymayan ve konu ile alakasız yorumlar kesinlikle onaylanmayacaktır.