Retina Nedir Nakli ve Ameliyati

Retina, “fotoğraf filmi”, kornea ise “objektif

Ya retina nedir?

Retina, birkaç katı olan ince bir katman, bir ağtabaka-dır. En içtekiler ışığı algılıyorlar, sonra bu mesajı; ışık, renk, hareket; bunları beynin anlayabileceği dile çeviri­yorlar, yani tercüman var katlar arasında. Mesaj, nihayet beynin anlayabileceği dile çevrilince, sinirlere ulaşmış olu­yor. Bu hücreler neye benziyor diye sorarsanız, retina, tıp­kı incir gibi. İnciri açınca nasıl bir yığın uzantı ve ufak yuvarlaklar görürsek, retina da mikroskop altında böyle gözükür.

Yani bir incirin çekirdekleri gibi gözükür?

Evet, o çekirdekler hep hücrelerdir ve incirin içindeki gibi birçok uzantılı hücre vardır. Bunların bazıları büyük, bazıları küçük, bazıları uzun, bazıları yuvarlaktır. Her birinin işi farklıdır. Sonuçta, bunların hepsi birleşir. İncirin nasıl ağaca bağlı olduğu bir ucu varsa, retinanın da buna benzer bir ucu var ve o şekilde gözü terk ediyor. Burası göz siniri oluyor, tıpkı incirin bağlı olduğu dal gi­bi. Dal beyne, yani ağaca bağlı, göz siniri de aynı şekilde beyne bağlı.

Retina ile kornea arasındaki ilişki nasıl sağlanıyor?

Retinaya, “fotoğraf filmi”, korneaya ise ‘”objektif” di­yebiliriz. Kullandığımız fotoğraf makinesinin içinde bir boşluk vardır, bu boşluktan gözde iki tane var; bir önde, bir arkada. Ama retina, fotoğraf filmi. Işık filme düşünce orada bir hareket, bir heyecan uyandırıyor. O heyecanın kendine özgü bir dili var. Bu dili beynin anlayacağı dile çe­virme ve gönderme görevi ise retinanın.

Peki, retina olmazsa, olur mu?

Hayır! Retina olmadan da olmaz! Hepsi olmak zorun­da. Her şeyin bir sebebi var: Kaş da önemli. Kaş da terin göze girmesini engelliyor, kirpikler de.

Kirpikler gözü tozdan koruyor, değil mi?

Evet, koruyor. Gene terin girmesini ve fazla ışığı engel­liyor, yani onlar da evin penceresinin dışındaki panjurlar. Tabii, kirpik olmadan da görülür, tamam ama, kirpik ol­maz da kapak içeri dönerse, devamlı olarak korneayı ya­ralarsa, o zaman gene kornea şeffaflığını kaybeder ve başa döneriz. Onun için hepsi olmak zorunda. Hiçbirinden vazgeçemeyiz.

Mahrum kalıyorsak da onun yerine koymaya çalışıyo­ruz. ..

Daima koymaya çalışıyoruz. Vazgeçmek yok. Zaten vücuttaki bütün sistemler, dışarıya karşı ya da dışarısı için, öteki için yaratılmış ya da donanımlanmış denilebilir. Dai­ma dışarıdan gelen bir tehlikeyi algılamak, onu bertaraf etmek, onunla savaşmak, onun yok olmasını sağlamak için. Hayat zaten ölüme karşı. Onun için dokunma önem­li. Göz, bütün bu tehlikeleri belli bir açıdan da olsa algıla­yabilmek için var. Belli bir açıdan bakıyoruz dünyaya. Her iki tarafı, yaklaşık 180 derecede görüyoruz, ama geriye kalan 180 dereceyi görmüyoruz. Bunu anlamak için işitme var. İlginç tarafı: İşitme kaybı olanların psikolojik prob­lemleri, görme kaybı olanlara göre daha ağır. Bu da çok il­ginç gelir her zaman bana. Bana, görme daha ağırlıklı ge­lir işitmeye göre, ama psikolojik olarak çok daha fazla et­kileniyorlar, çünkü öbür tarafı bilmiyorlar. Bilmediği bir taraf olduğunu fark ediyorlar.

Aslında görmek, belki de sadece gözümüzün gördüğü­nü görmek değil…
Görmek, farkında olmak aslında.
Görmek, insan olmanın bir parçası
Farkındalık…

Evet! “Gördüğüm alanı en iyi ben görürüm”, “Gördü­ğüm alana sahibim” gibi bir şey. Sahiplik de getiriyor, çün­kü görmediğimiz bir alan da var. Dediğim gibi başımızın arkasını görmüyoruz. Ama görmek; üstünlük, sahiplik, el­de etmeyi getiriyor. Aslında ilk çağlardan beri çok önemli. Yani daha ilk çağlarda, yazı olmadan önceki dönemlerde yapılmış tabletlerde, göz resimleri var. Gözlenmek de var. Gördüğümüz kadar göremediğimiz alandan da şüpheleni­yoruz. Onun için gördüğümüz alan daha da önemli oluyor. “Biri beni gözlüyor mu”, “Gözetleniyor muyum”, “Tanrı mı, bir dostum ya da düşmanım mı?” O halde gör­düğümüz alan daha önemli, daha kıymetli; yoksunluğunu bildiğimizden dolayı.

Evet, ama görmeye çok fazla anlam yüklüyoruz…

Çok önemli, çünkü insan olmanın bir parçası bu. De­min beyni, kalbi saydık, yani olmazsa olmazları, ama gör­mek, organizma düzeyinde yaşamanın tanımı. Gerçekten insan olarak; üst düzeyde, kaliteli, entelektüel, diğer canlı­lardan farklı olarak yaşamanın tanımı: Daha iyi görüyor olmak. Birçok canlı, bizim kadar net görmüyor ya da bi­zim kadar gördüğünü algılayamıyor. Ayrıntılı göremiyor veya anlam yükleyemiyor ya da sadece düşmanına, yiyece­ğine yönelik bir kurgusu var. Aslında bizim için de öyle ta­bii. Hem dostumu hem düşmanımı tanıyacağım, hem ye­meğimi bulacağım hem tehlikelerden kaçınacağım. Biz bu­nun ötesinde görmeye sanatı da ekleyebiliyoruz, duygula­rımızı da. Görme duygularımızı da etkileyebildiğinden, bi­zim için çok daha önemli.

Değil mi? İşte bu yüzden sanatlar gelişmiş, sinema, ti­yatro, resim…

Tabii! Bir de yaşamı sağlamak için önemli. Yani ta­mam, beyin olmazsa, kalp olmazsa, zaten ölüyoruz. Ama peki, hayatta kaldık, neyle yaşamımızı sağlayacağız? Onun için görme çok ağırlıklı oluyor. Tabii ki görmeyen bir kişi de hayatını kazanabilir, bir iş görebilir, işe yaraya­bilir; ama görme, işte orada üstünlük sağlıyor.

Türkiye’de “âmâ” dediğimiz, göremeyen bir nüfus var…

Hayatını bir şekilde devam ettirmeyi ve üretmeyi başa­ran bir nüfus.

Az gören veya hiç görmeyen insanlara görmelerini geri veremez miyiz?

Şimdi tabii, görmeyenlerin çeşitli sınıfları var: Bir tanesi, az görenler grubu. Az görenler grubu için yapılabilecek çok fazla şey var. Sadece organize olmak ve maddi imkanları buna göre düzenlemek gerekiyor. Az görenler için her şey özel yapılabilir: Daha büyük saatler, daha büyük asansör düğmeleri gibi. Ev içinde bazı eşyaların daha büyük olması gibi, yani bununla ilgili yapılabilecek şeyler sonsuz. Ama bununla ilgili organizasyon gerekiyor, maddi bir katkı ge­rekiyor ve her şeyden önce eğitim gerekiyor. Bu mümkün. İkincisi, görmeye o kadar önem verirken, görme azaldığı zaman birdenbire vazgeçiyoruz. “Tamam, bu öbür gruba düştü, vazgeç” , “O zaman yok say” gibi oluyor ülkemizde biraz. Oysa hayatımızda görmeyle ilgili bir yığın önemli ke­lime var, cümle var, düşünce var, hayal var. Biz, onların görmezken, ne gördüklerini bilmediğimiz için suyun içinde­ki balık gibiyiz. Kendimiz yaşamadıkça bilmiyoruz. Üçün­cüsü, görmeme nedeni “başkasında olsaydı, engellenebilir­di”
denebilecek bir grup var hâlâ ülkemizde. Görmeme se­bebi beyne değil de, göze ait ise umut daha fazla; fotoğraf makinesini değiştirebilmek gibi. Kornea nakli yapabiliriz, başka tedaviler yapabiliriz. Şimdi yeni bir tedavi çıktı. Bu tedavi, göz sinirlerinin, yani retinanın çalışmadığı, bunun dışında gözde her şeyin sağlam olduğu hasta grubunda uy­gulanıyor. Ama bu tedavi daha çok yeni, deneme safhasın­da. Henüz böyle yaygın kullanılabilecek bir şey değil. Gö­zün içine bir çip takılıyor ve bu ciple “fiber optik”teki gibi, karaltıyı veya hareketi görebilecek bir etki yaratılabiliyor. Dediğim gibi bu daha çok yeni, henüz çok yaygın değil.

Günümüzde göremeyen, biç göremeyen birçok insan için bir şey yapılabileceğine inanıyor musunuz?

Elbette! Önce, hasta kör mü, değil mi, bunu ayırt et­mek gerekiyor. Çünkü bazıları kör değil, basit bir katarakt ameliyatından yararlanabiliyor. Bazıları kör, ama tam kör değil. Dolayısıyla az görenlere yardım yöntemlerinden ya­rarlanabiliyor. Yani bu hastaları ayırt etmek bile çok önemli. Bununla ilgili çok fazla çalışma, veri yok elimizde.

Türkiye’de 160 bin görme engelli var

Türkiye’de görme problemi olan insan sayısını hatırlıyor musunuz?

Devlet İstatistik Enstitüsü’nün 2000 yılı nüfus sayımına göre, görme engelli sayısı 160.000. Bu da ancak sayılabilen, bilinen rakam. Bu görme engellilerin dışında bir de az görenler var. Bu tabii oldukça büyük bir sayı, hem kişi için hem ülke için zor. Bu görmeyenlerin birçoğu eğer zama­nında teşhis edilebilselerdi ve eğer zamanında tedavi edile­bilselerdi, kör olmayacaklardı.

Bu insanların ışığı, renkleri, dünyayı yeniden görmele­rini sağlayabilir miyiz?

Hepsi için değil, ama bir kısmı için elbette. Çok ciddi bir miktarda azaltılabilir. Bu doğru.

Yasaların kabul ettiği körlük nasıl oluyor?

İnsanların kör demesi, ışığı bile görmemesi anlamında; ama yasa, belli miktarda görme istiyor, belli miktarda gör­me açısı istiyor. Yasa derken, araba kullanmak, bir işi em­niyetle yapabilmek, başkasına zarar vermemek, kendisi zarar görmemek açısından; bunu istiyor yasa.
Tüm dünyada İSO milyon az gören, 45 milyon da ya­sal olarak kör kabul edilen insan var…
Evet, evet! Bu büyük bir sayı tabii. İşte, bu nedenle göz sağlığına önem vermek çok önemli.