EPİLEPSİ – SARA HASTALIĞI

1 . Epilepsi nedir?

Epilepsi normal nörolojik işlevleri bozan tekrarlayıcı nöbetlerin görüldüğü bir dizi bozukluğa verilen genel bir isimdir. Beynimiz sinir hücre ağlarının oluşturduğu bir bilgisayar gibidir. Normalde bu hücreler arasında milyarlarca elektrik mesajı iletilir ve vücudumuz bu şekilde idare edilir.2 Epilepsi nöbetleri ise beyindeki bir grup sinir hücresinin aynı anda aktifleşip elektriksel bir boşalma oluşturmasıyla ortaya çıkar. Bu sinir hücre gruplarının beyinde bulundukları yere göre farklı belirtiler oluşturabilir. Hafif bir dalgınlıktan yaygın kasılmalara dek değişen tipte nöbetler bulunmaktadır.

İnsanlığın bildiği en eski hastalıklardan biri olan epilepsinin Sezar, Hipokrat, Büyük İskender, Sokrat gibi ünlü kişilerde de bulunduğu bilinmektedir.

2 . Nöbet tipleri nelerdir?

Nöbetler genel olarak iki ana gruba ayrılır: Parsiyel (kısmi) nöbetler ve jeneralize (yaygın) nöbetler. Bu ana gruplar da kendi içlerinde tekrar sınıflandırılırlar.

Parsiyel (kısmi) nöbetler daha sık görülür ve beynin bir tarafında belirli bir bölgede yer alan sinir hücrelerinin katılımıyla oluşur.

Basit parsiyel nöbet geçiren kişiler genellikle bilinç kaybına uğramazlar, ancak kafa karışıklığı, ufak kasılmalar, değişik koku ve tat hisleri yaşayabilirler.

Kompleks parsiyel nöbetlerde ise istemsiz ya da kontrolsüz hareketler görülebilir, aşırı duygusal tepkiler olabilir ve bilinç kaybı oluşabilir. Bazı kişilerde çiğneme ya da dudak emme gibi tekrarlayıcı hareketler ortaya çıkabilir. Ataklar genellikle 2 dakikadan kısadır ve bazı hastalar nöbetten önce nöbet oluşacağını hissedebilirler.

Bazı hastalarda parsiyel nöbet şeklinde başlayan durum jeneralize nöbet haline dönüşebilir; bunlara sekonder jeneralize nöbetler denmektedir.

Jeneralize nöbetler ise daha geniş bir alandaki sinir hücrelerinin katılımıyla oluşan ve daha büyük bir etki oluşturan nöbetlerdir.

Tonik-klonik nöbetler kişinin kaskatı kesilmesi ve yere düşmesiyle başlar, ardından yaygın kasılma ve gevşemeler oluşur. Hasta bilincini tamamen kaybetmiştir ve idrar ya da dışkısını kaçırabilir. Nöbet genellikle 2-3 dakika sürer ve ardından bir süre dalgınlık oluşur.

Absans nöbetler hareketlerin 3-30 saniye süreyle durması ve dikkat kaybıyla seyreden nöbetlerdir. Günde 50-100 kereye kadar sık oluşabilir ve bazen diğer kişiler tarafından fark edilmeyebilirler.

Bunların dışında çocukluk ya da erişkinlik çağlarında oluşabilen farklı nöbet tipleri de bulunmaktadır.

3 . Epilepsi niçin oluşur?

Epilepsi nöbetlerinin çoğunda bir neden bulunamaz. Sık rastlanan nedenlerden bazıları doğuştan bulunan ya da doğumda oluşan beyin hasarları, beyin yaralanmaları, tümörleri, beyin kan damarlarındaki hastalıklar, bazı genel hastalıklar, alkol ve madde kullanımı ve menenjit gibi enfeksiyonlardır.

4 . Nöbet oluşumuna yol açan durumlar nelerdir?

Nöbetlerin çoğu herhangi bir tetikleyici neden olmaksızın oluşur. Ancak nöbet oluşumunu tetikleyebilecek bazı faktörler de bulunmaktadır. Bunların arasında aşırı miktarda alkol alınması, stres, sürekli çakıp sönen ışıklar ve benzer televizyon görüntülerini izleme, uykusuzluk, yüksek ateş, düzensiz beslenme ve kadınlardaki hormonal değişiklikler yer almaktadır.

5 . Epilepsi kimlerde görülür ve sıklığı nedir?

Epilepsi hem erkek, hem de kadınlarda tüm yaş gruplarında görülebilir, ancak çoğunlukla bebeklik, çocukluk, ilk gençlik ve yaşlılık dönemlerinde tanı konur. Dünyada yaklaşık 50 milyon kişinin epilepsisi olduğu tahmin edilmektedir. Gelişmekte olan ülkelerde epilepsi daha sık görülmektedir; bunun nedeni bu ülkelerde beyin hasarına yol açan nedenlerle daha sık karşılaşılması olabilir.

6 . Epilepsi tanısı nasıl konur?

Hekimler, nöbet geçiren kişilerin daha önceden hikayelerinin olup olmadığını öğrenip, muayenelerini yapar ve bazı kan tahlilleriyle EEG’lerini isterler. EEG (elektroensefalogram) beyindeki elektrik akımlarını ölçen bir testtir. BT (bilgisayarlı tomografi) veya MR (manyetik rezonans) ile alınan beyin görüntülerinin incelenmesi gerekli olabilir. Bel bölgesinden yapılacak ufak bir girişimle alınan beyin omurilik sıvısı da incelenebilir.

7 . Epilepsi nasıl tedavi edilir?

Nöbetler hastaların %80’e varan bir oranında epilepsi ilaçlarıyla kontrol altına alınabilmektedir. İlaç tipi ve sayısı hastanın yaşı, nöbet tipi, nöbet sıklığı ve nedeni gibi çeşitli faktörlere dayanarak belirlenmektedir. İlacın dozu da hastanın durumuna göre ayarlanmaktadır. Bazı hastalar bir ilaçla kontrol altına alınırken, bazılarına iki, üç ilacın birlikte verilmesi gerekli olmaktadır. Bazı hastalarda cerrahi tedavi de uygulanabilmektedir.

Bazı epilepsi ilaçları doğum kontrol hapları, bazı kalp ilaçları, astım ve ülser ilaçları ve diğer birçok ilaçla etkileşebilir. Bu nedenle doktorun kullanılan diğer ilaçlar konusunda bilgilendirilmesi gereklidir.

Birçok nöbet, tedavinin uygun şekilde yapılmaması nedeniyle ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle ilacın hekim tarafından önerilen şekilde alınması çok önemlidir. Bazı durumlarda doktor ilaç kullanım miktarını ayarlamak ya da kontrol etmek için kandaki ilaç düzeylerini izlemek isteyebilir. Bu durumda belirli aralıklarla kan tahlilleri yapılır.

İlaç tedavisine başlanıp nöbet oluşumu önlendikten bir süre sonra hekim tedaviyi kesebilir.
Epilepsili kişilerin uykusuz kalmak, alkol ve sigara içmek gibi tetikleyici faktörlerden kaçınmaları gereklidir.

8 . Acil durumlarda nasıl yardımcı olabilirsiniz?

Yakınınızdaki bir kişinin nöbet geçirdiğini görürseniz, öncelikle bir zarar görmesini önlemeye çalışmanız gerekir. Ağzına dişlerini ayırmak üzere kaşık gibi sert bir cisim sokmayın. Çevresinde bulunan sivri köşeli alet ve mobilyaları uzaklaştırın. Hastayı kaldırmaya çalışmayın. Kişi nöbet sırasında kusuyorsa, kusmuğunu yutmasını engellemek için hastayı bir tarafına çevirebilirsiniz. Nöbet 2-3 dakika içinde durmuyorsa, hastada morarma oluştuğunu ya da nefes almadığını fark ettiyseniz en yakın sağlık kurumunu aramak veya ambulans çağırmak doğru olur.

9 . Epilepsili kişilerin günlük yaşamlarında nelere dikkat etmeleri gerekir?

Epilepsili kişiler nöbet sırasında kolayca yaralanabilirler. Bu nedenle ev, işyeri ve kullanılan diğer alanlarda bazı önlemler alınması doğru olur.

*Ev içindeki kapıların dışarıya doğru açılabilmesi ve arkadan kilitlenmemesi uzun süreli nöbetlerde diğer kişilerin yardımcı olmasını sağlar.
*Yerlerin kalın bir halıyla kaplı olması düşme sırasındaki yaralanmaları azaltır.
*Lavabo gibi su kaynaklarının yanında elektrikli alet kullanımından kaçınılmalıdır.
*Açıkta sivri ve keskin aletler bulunmamalı, eşyaların sivri köşeli olmaması sağlanmalıdır.
*Şömine, ocak, soba gibi açık alevli ya da çok sıcak yerlerin çevresine koruyucu engeller yerleştirilmelidir.
*İşyerinde epilepsili olduğunun bilinmesi acil durumlarda yararlı olabilir.
*Taşıt araçlarının kullanılması uygun değildir.
*Bisiklet kullanırken kask, dirseklik ve dizlik takılmalıdır.
*Doğada gezmek, yüzmek gibi aktiviteler mutlaka bir arkadaşla birlikte yapılmalıdır.