Gevşeme ve Ağrı Yönetimi
Gevşeme; hem anksiyete hem de kas gerginliğinin göreceli olarak giderilmesi şeklinde tanımlanabilir.
Ağrıyı Giderme Mekanizması; Gevşeme ağrıyı gidermez, ama ağrılı hasta için potansiyel başka yararları vardır. Bu yararlar; ağn, kas gerginliği ve anksiyete ile ilişkilidir. Bu üçü birbirinin şiddetini arttırır ve durum giderek kötüleşir.
Bir spirale benzetilen bu durum ancak kasların gevşetilmesi ile durdurulur. Anksiyete ve gevşeme yanıtı zıt fizyolojik sonuçlar oluşturduğu için ikisi birarada bulunamazlar.
Gevşemeye Fizyolojik Yanıtlar
Oksijen tüketiminde azalma,
Kas tonüsünde azalma,
Kalp ve solunum hızında azalma,
Normal kan basıncı (fakat hastanın kan basıncı yüksekse düşme olur),
Deri direncinde artma.
Kullanım Alanları
Gevşemenin ağrı gidermeye yardımcı olup olmayacağına karar vermek için hastanın ağrı örüntüsü ve şiddetinin bilinmesi gerekir.
Hafif ağrısı olan bir hasta gevşeme eğitimi için iyi bir aday değildir. Çünkü yöntemi öğrenmek için çaba ve zaman harcamaya motive olmayabilir. Şiddetli ağrısı olan hasta için de daha kolay ve doğrudan teknikler gerekebilir.
Gevşeme için en iyi adaylar; ciddi akut ya da kronik ağrılı, ağrısı analjeziklerle kontrol altına alınamayan ya da alınmış ama yan etki görülen ve ağrılı işlem yapılacak olan hastalardır.
Gevşeme Yanıtı Sağlamada Temel İlkeler
Gevşeme teknikleri sakin bir çevrede uygulanmalıdır.
Hasta rahat bir pozisyonda, kas gerginliği olmadan oturmalıdır.
Hastaya aklından tüm düşüncelerini boşaltması için telkinde bulunulmalıdır.
Hasta düşüncesini bir kelime, ses ya da cümleye odaklaştırma-lıdır.
Gevşeme eğitiminin başansı için hastanın işleme yeterince hazırlanması gerekir. Yöntemle ilgili bilgili olma, işlemin başanlı olmasını sağlar. Aynca gevşemeyi öğrenirken hastaya uyumaması, egzersize ahşıncaya kadar günde üç kez pratik yapması söylenmelidir.
Gevşemeyi Sağlamak Amacıyla En Yaygın Olarak Kullanılan Teknikler
Derin solunum/gerilme/soluk verme/gevşeme/esneme egzersizi; hoş, komik şeyler düşlemek, çene gevşetme egzersizi ve yavaş ritmik solunumdur.
Gevşeme yöntemlerinin öğretimi hastanın entellektüel yetenekleri ile ilgili olmakla birlikte, genelde çok zaman alır. Bu nedenle bu tür girişimlerin hem etkili hem de kısa süreli olması kullanımı arttırabilir. Burada kısa sürmesi, hastalar tarafından kolay öğrenilmesi nedeniyle gevşeme yöntemlerinden derin solunum/gerilme, soluk verme/gevşeme/esneme egzersizi ele alınacaktır.
Derin Solunum/Gerilme, Soluk Verme/Gevşeme Esneme Egzersizi:
Bu uygulama birkaç saniye sürer, hasta tarafından kolay öğrenilir.
Yöntem
Yumruklar sıkılır, derin bir nefes alınır ve bir an tutulur,
Nefes yavaşça verilir ve gevşenir,
Esnemeye başlanır,
Bu işlemi sürekli yinelenir.
İlk esnemeden sonra spontan esnemeler başlayabilir.
Gevşeme Yöntemlerinin Etkinliğini Değerlendirme Ölçütleri Şunlardır
Gevşemeden önce, gevşeme sırasında ve sonrasında nabzı sayma,
Gevşemeden önce ve sonra ağn ölçeğini kullanarak ağrıyı değerlendirme,
Gevşemeden önce, gevşeme sırasında ve sonrasında hastanın vücut parçalarını hafifçe hareket ettirerek kas gerginliğini kontrol etme.
DİKKATİ BAŞKA YÖNE ÇEKME
Hastanın düşüncesini ağrıdan uzaklaştırarak, ağnya toleransın arttırılmasını amaçlar. Ağrıda dikkati başka yöne çekme dikkatin ağrı dışında bir uyaranda odaklaşmasıdır.
Bu yöntemin özellikleri;
Dikkat hoş olmayan ağrıdan, başka bir uyarıda odaklaşmıştır,
Ağn yaklaşmaktadır,
Dikkati başka yöne çeken uyarı kalkınca dikkat yine ağrıda odaklaşır.
Etki Mekanizması: Bu yöntem ağrıyı tümü ile yok etmez, sadece daha dayanılır kılar. Yani;
Ağrı toleransı artar
Ağrı algılama eşiği yükselir
Hastanın algıladığı ağrı şiddeti azalır
Hastada kendini kontrol duygusu gelişir.
Klinik Kullanımı: Kısa süreli ağrılarda çok yararlı bir yöntemdir.
Yöntemin Dezavantajları
Dikkati başka yöne çekme uygulamaları yorucudur. Bu nedenle 2 saatten az sürelerde kullanılmalıdır.
Enerji ve konsantrasyon gerektirmesi ağrının geri gelmesine, ir-ritabiliteye ve bitiminde halsizliğe neden olabilir.
Dikkati Başka Yöne Çekme Yönteminin Kullanımı İle İlgili Öneriler
Hastanın daha önce bu yöntemi kullanıp kullanmadığı ve başarısı saptanmalı, eğer kullanmış ise, onun yöntemleri denenmelidir. Kullanmamış ise, ilgi alanları saptanıp uygun seçenekler sunulur.
Ağrı gidermede beklenen etkiler ve sınırlılıklar açıklanır.
Ağrı şiddetlenirse kompleks yöntemler uzatılmalıdır.
Ağrı ile ilgili mental ve dış uyaranlardan kaçınılmalıdır.
Hastanın solunum güçlüğü yoksa solunumda odaklaşması denenebilir.
Uygulama: Dikkati başka yöne çekme amacıyla en çok kullanılan yöntem solunum egzersizidir. Bunun yanısıra hoşlandığı müziği dinleme, şarkı söyleme, okuma, televizyon izleme, sayı sayma ve mizah etkili yöntemler olabilir.
