Donma Nedir, Donmalarda İlk Yardım
Şiddetli ve devamlı soğuğun etkisiyle dokularda yıkımlanma ve yüzlek kan damarlarında fonksiyon bozukluğu oluşmasıdır. Baş ağrısı, görme bozukluğu, dermansızlık ve uyku hali soğukta kalan kişinin zayıf olması, uzun süre soğukta kalması ve soğuk rüzgarın direkt çarpması gibi nedenler donmayı çabuklaştırır.
Kan dolaşımının bozulmasının sonucu bazı organlarda ya da vücudun tümünde katılaşma görülür.
Donma üşüme ile başlar. Derideki kıllar dikleşir. Derinin düzlüğü kaybolur, tavuk derisi görünüşünü alır. Yer yer eritem daha sonrada morarma görülür. Yavaş yavaş kangren oluşmaya başlar. Kılcal damarlarda spazm meydana gelir, hücre sıvıları donarak kristalleşmeye başlar. Kapillar sirkülasyon ve madde alış verişi durur. Kristalleşmeden sonra dokularda hücre ölümleri başlar. Sonuçta doku ölümleri nekroz-gangren başlar. Vücut ısısı 31°C ye düşünce tüm sistemlerde fizyolojik yetmezlik, kalp durması ve beyin kanaması meydana gelerek ölüm gerçekleşir.
Donma olayı iki biçimde olabilir. Birincisi lokal (bölgesel) donma, ikincisi genel donmadır. Soğukluk hissi, uyuşukluk, hareket edememe, halsizlik, donmaya başlayan bölgede kızarma, sonra solukluk, sertlik ve soğukluk, ağrı, yanma ve morarmayı takiben dokularda damar tıkanması, büller ve veziküller oluşmaya başlar. Hücre duvarının yıkımı ile plazma sızmasına bağlı olarak ödem meydana gelir. Organlarda duyu azalması ve renk değişikliği olur. Kan dolaşımı zayıflar. Buna bağlı olarak ağır bir uyuşukluk ve önüne geçilmez bir uyku hali görülür. Uyku derinleşirken donmada genelleşmektedir. Uyku içinde ölüm meydana gelerek donma tamamlanır. Donmanın genel veya lokal oluşuna göre ilk yardım ve tedavi iki bölüme ayrılır. Herşeyden önce donma tehlikesi geçiren bir kimsenin birden bire sıcağa alınması ölümü çabuklaştırır. Ayrıca donan bölgenin (organın) kar veya başka şeylerle ovulmasıda yanlıştır. Çünkü deri altı dokularında travmalara neden olur. Donan organ veya bölge yavaş yavaş, 15°C den başlamak üzere ılık su veya ısı ile ısıtılmaya çalışılır. Genel yolla ısıtıcılarda sıcak içecekler içirilir. Alkol kesinlikle verilmez. Donmada masaj travmatik etki yapar. Hafif bir masaj ve ovma yapılabilir. Oluşan veziküller patlatılmaz gazlı bez ile sarılarak kapatılır.
Genel donma durumunda ise, donmakta olan kazazede hastanede tedavi edilmelidir. Çünkü pratik uygulamaların yanında tıbbi tedavi gereklidir. Ancak kış şartlarında ulaşılan ilk ev veya kapalı mekanlarda donan kazazedeyi tedavi etme zorunluluğu vardır. Prensip olarak 31-32oC’lik bir ortamda tedaviye alınmalıdır. Bu ortam hava ve su olabilir. Yüksek ısı uygulanması tehlike oluşturur. Hasta trendelenburg pozisyonuna alınır. 15°C’den giderek artan 37°C’ye kadar bir ılık su banyosu yaptırılır. Bu imkan yoksa aynı ısıdaki suya batırılmış kompresler uygulanır. Kol ve bacaklara sert masajlar yapıp ovmakta tehlikeli olup yüksek ısı uygulanması son derece yanlıştır. Çünkü yüksek ısı uygulanması, ani kristal çözülmesine dolayısıyla hücrelerin çatlamasına ve trombozların meydana gelmesine neden olur. Dolaşıma katılan trombozlar dokularda damar tıkanması (embolilere) neden olarak ölümlere neden olur. Hastanın bilinci yerinde ise sıcak ve şekerli içecekler verilir. Tıbbi tedavi için hastaneye sevk edilir.
